สันนิษฐาน ว่า จีน เป็นชาติแรกที่ค้นพบการสาวไหมออกจากรัง เมื่อประมาณ 4,700 ปีมาแล้ว โดยมีเรื่องเล่าขานกันต่างๆ นานา เรื่องที่แพร่หลายมากกล่าวว่า “เทพเจ้าแห่งไหม” (Godness of Sikworm) ได้ส่งเส้นใยไหมสีขาวเงินลงมาถวายจักรพรรดิฮวงตี่ (Huang Di) หรือจักรพรรดิเหลือง (Yellow Emperor) เพื่อร่วมฉลองในวโรกาสที่พระองค์มีชัยชนะเหนือข้าศึก ต่อมาเส้นใยไหมนั้นก็ถูกนำมาทอเป็นอาภรณ์อันงดงาม

จักรพรรดิฮวงตี่หรือจักรพรรดิเหลือง

     บางตำนานกล่าวว่า ในยุคของจักรพรรดิเหลืองได้สอนให้พสกนิกรปลูกธัญพืช และ เลี้ยงสัตว์ โดยพระนางไล้ซู พระมเหสีของจักรพรรดิ ให้ความสนพระทัยเกี่ยวกับการทอผ้า วันหนึ่งพระนางเกิดประชวร นางสนมจึงไปหาผลไม้ แล้วกลับมาพร้อมกับผลไม้สีขาวเล็กๆ (คือรังไหม) จากสวนหม่อน แต่ผลนั้นเหนียวสุดที่พระนางไล้ซูจะเคี้ยวให้ขาดได้ ดังนั้นนางสนมจึงนำไปต้ม นางประหลาดใจมากเมื่อผลสีขาวนั้นสามารถดึงออกเป็นเส้นใยสีขาวละเอียดและเป็นเงางาม จากการค้นพบครั้งนั้นพระนางจึงได้สั่งสอนให้พสกนิกรได้รู้จักการปลูกหม่อน เลี้ยงไหม และทอผ้าในที่สุด เป็นผลทำให้พระนางได้รับการสดุดีเป็น “เจ้าหญิงแห่งไหม”

รูปปั้นพระนางไล้ซู พระมเหสีของจักรพรรดิฮ้วงตี่ ที่มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ซินเจียง

     ในขณะที่เอกสารบางฉบับ กล่าวว่า เมื่อประมาณ 4,500 ปีมาแล้ว ตามหนังสือจีนโบราณฉบับหนึ่งชื่อไคเภ็ก ความว่า พระเจ้าอึ้งตี่ หรืออิ้งตี่ หรือฮ่วงตี่ หรือชวยหยวน ได้ปรึกษาราชการกับพระนางง่วนฮุย (ธิดาของไซ เล่ง สี) พระมเหสีของพระองค์ พระนางทูลว่า วันหนึ่งพระนางได้เสด็จไปที่สวนหลวง ทอดพระเนตรเห็นตัวหนอนหลายตัวเกาะอยู่ที่ต้นหม่อน ต่อมาได้ทรงเห็นตัวหนอนนั้นชักใยพันรอบตัว จึงหยิบมาพิจารณา เมื่อดึงออกมาจะเป็นเส้นๆ มีความเหนียวดี พระนางทรงพระดำริว่า ถ้านำมาทำเป็นผืนแพร เนื้อผ้าคงจะดีกว่าปอและป่านที่ใช้ทำผ้านุ่งห่อมาแต่ก่อน และพระนางทรงสามารถเลี้ยงไหม  สาวไหม และทอเป็นผืนผ้าสำเร็จได้ตั้งแต่กาลครั้งนั้นและได้รับการถวายพระฉายาว่า “นางพญาแห่งการหัตถกรรมทำไหม” ตั้งแต่นั้นมา การปลูกหม่อน เลี้ยงไหม และทอผ้าไหม ก็แพร่กระจายไปตามตำบลต่างๆ ของจีนซึ่งหลักฐานทางโบราณคดีของจีนระบุว่า การปลูกหม่อน เลี้ยงไหม และทอผ้าไหมเริ่มขึ้นครั้งแรกบริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำชางเจียง และนี่คือจุดเริ่มของต้นกำเนิดแห่งอารยธรรมไหมโลกหรือที่เรียกกันว่า เส้นทางสายไหม (Silk Road) เส้นทางการค้าทีสำคัญของโลก และเป็นเส้นทางของการเผยแพร่อิทธิพลผ่านทางการค้าและวัฒนธรรมของจีนไปสู่ นานาอารยประเทศ

     อีกหนึ่งที่มากล่าวว่า ผ้าไหมเป็นผ้าที่ค้นพบในสมัยพระเจ้าฮวงตี่ของ จีนประมาณ 2700 ปีก่อนศริสตศักราช พระองค์ทรงมอบงานให้แก่พระมเหสี ชีลิงจือ ศึกษาโรคเชื้อราที่ทำลายป่าหม่อนและหนอนตัวสีขาวที่ชอบกัดกินใบหม่อน แล้วจึงพบการสร้างรังดักแด้ของตัวไหมโดยบังเอิญแล้วเก็บเรื่องนี้ไว้เป็นความลับ หลังจากนั้นประมาณประมาณ คศ. 300 ประเทศญี่ปุ่นได้ไปนำสาวจีนที่รู้เรื่องไหมกลับมายังญี่ปุ่นแล้วสอนให้กับคน ญี่ปุ่นจึงรู้เรื่องการเลี้ยงไหม ต่อมา การผลิตไหมจึงแพร่เข้าสู่ทางตะวันตกผ่านเอเชียไปสู่อินเดียแล้วก็แพร่เรื่อยๆไป

ที่มา : กรมหม่อนไหม